İkide Bir 11 / Nezaket

/ Avare Balon / 6 Yorum

Bir önceki yazımda paylaştığım İstanbul fotoğraflarında Faik Şenol’a model olan insanların kaba saba olduklarını düşünebiliyor musunuz? Ben düşünemiyorum. Eminim onların da zaafları vardır. Ama duruşlarında bile nezaket kendini ele vermiyor mu? O kadar alıştık ki sıranın en sonundan en öne atlayan fütursuz insanlara, bir kadına, yaşlıya yer vereceğine on metre öteden çekirge gibi sıçrayıp senin önünde boşalan yere konanlara… Yüzsüzlere… Bencillere… İstersen alışma. Benim gibi içten içe sinir harbi yapıp işe yorgun gitmek var sonunda.

Bu sabah -ben yazıyı yazarken artık dün sabahtı- Marmaray’da yine ayaktayım. Elimde Guadalupe Nettel’in Yoldan Çıkanlar öykü kitabı. Son öyküdeyim. Yanımda etli butlu, anaç yüzlü, esmer saçlarında platin haylazların dalgalandığı bir kadın ve on iki yaşlarında genetik ete buta sahip gözlüklü erkek çocuğu aralarında şakıyorlar. Koltuklardan biri boşaldı, anaç kadın yavrusu olan gözlüklü çocuğu oturttu. Kendi ayakta duruyor. Çocuğun yanındaki genç bayan da kalkmak üzere hareketlendi. Kadına ‘Buyrun siz de buraya oturun. Ben ineceğim,’ dedi. Anaç kadın gülümseyerek bana döndü ‘Lütfen siz oturun, ben hakkımı oğluma devrettim zaten,’ dedi. Ben ‘yok yok buyurun oturun,’ deyince ısrar etti. Gözlüklü küçük adamın yanına oturdum. Annesinin yüzündekine benzer müşfik gülümsemeyle bana döndü ‘Anlayışınız için teşekkür ederiz,’ dedi. Bu yaşta bir çocuktan beklenmeyecek kadar nazik bir tavır. Ayağa kalkıp UTAN HEY AHALİ! ÇOCUKTAN AL HABERİ’ demek geldi, kendimi zor tuttum. Helal sana çocuk! Sakın bozulma. Kimsenin seni kötü kıtalara çekmesine izin verme. Anlık arzulara yenilme. Evet, azız. Biz bize yeteriz desek de biz bu ülkeye yetmeyiz. Seni eğiten o anaç kadına, o kadını seven -bence o güleç, şen şakrak kadın sevilmeli- erkeğe teşekkür etmeliyiz. Seni teknoloji canavarının kucağına atmadan ailelerinden gördükleri gibi sevgiyle yetiştiriyorlar belli ki. Farz edelim ki tahayyül ettiğim gibi bir sevgi görmediler, olsun, zoru seçip görmedikleri sevgiyi dünyaya getirdikleri canlıya tüm kudretleriyle akıtarak toplum genelini zedeleyen sevgisiz insan oranını düşürüyorlar.

Bundan neredeyse bir yıl kadar önce bir sabah otobüsteyim. Evet evet geçen yazdı, çünkü gonca gül yine yazlıktaydı. Gece annemlerde kalmış, ertesi sabah oradan işe gitmek üzere otobüse binmiştim. Birkaç durak sonra yolcu indirme bindirme ânında şivesinden yabancı olduğu anlaşılan bir kadın şoföre gitmek istediği yeri ve kaç numaralı otobüse binmesi gerektiğini sordu. Şoför anlatmaya başladı. Kadının gitmek istediği yere giden birkaç numarayı saydı, sonra numaralardan birinin hemen yan taraftaki duraktan hareket ettiğini görünce kadını bir sonraki durağa, öndeki otobüse yetiştirebileceğini söyleyerek araca aldı. Bir sonraki durakta kadını indirdi. Öndeki otobüse selektör yaparak bekletti ki kadın yetişebilsin. Bir sonraki durakta başka bir yolcu yine soru sordu. Şoför sakince, nazikçe cevap verdi. Dayanamadım. ‘Şoför Bey sizi nezaketinizden dolayı tebrik ederim,’ dedim. Dikiz aynasından bana baktı. Alışık değil tabii adamcağız insanların birbirlerine açıkça iyi niyet göstermesine ‘Pardon, dalga mı geçtiniz, anlayamadım,’ dedi. ‘Yoo, son derece samimiyim. Deminden beri sizi izliyorum, yolculara sabırla, nazikçe cevaplar veriyorsunuz. Tebrik ederim sizi,’ dedim. Bir anda otobüste mırıldanmalar oldu. Kimi benim gibi şoförü tebrik etti kimi açık sözlülükle duygularımı ifade ettiğim için beni. Bir sevgi yumağı olduk. Ortak sonuç; bu duygulara o kadar susamışız ki, galonlarca içesimiz var. Çölde kalmışçasına kurumuş dudaklarımız, cildimiz. Ufacık bir su damlası yüzümüzü güldürüyor.

İneceğim durağa varmıştım. ‘Günümü güzel kıldınız, teşekkür ederim size,’ dedim aynadan bakan şoföre. ‘Asıl ben size teşekkür ederim. Bugün her günkünden farklı olacak sayenizde,’ diye cevap verdi.

Beş duyumuza limon ferahlığı veren eylemlere minnetimizi içimizde tutmayalım. Öncelikle eylemi gerçekleştirenle şükran duygumuzu belirtmek için, sonra etrafımızla, örnek yaratarak bulaşıcı olmasını sağlamak amacıyla paylaşalım. Ki çoğalalım. Birbirimize sarılırken kollarımız kavuşamasın. Ancak el ele tutuşarak büyük bir halka oluşturalım. Zincir zincir uzayalım, genişleyelim. Kırık kalplerimiz tamir olsun.

Eh hadi o zaman kırık kalplerimize gelsin bu parça da! Kalbimizi kıran aşklardan değil dem vuruşumuz tabii, kalbimizi kıran nezaket yoksunlarından.

İkide Bir 10 / Canım İstanbul

/ Avare Balon / 9 Yorum

İtalyanlarla dolu dolu beş gün geride kaldı. Dün yorgunluk, gidenlerden geriye kalan boşluğu doldurdu. Hem de nasıl! Beş gün içinde mâruz kaldığım klimalar, karşılıklı açık taksi pencerelerinden kafama kafama esen rüzgâr, üzerine günlük üç dört saat uykunun getirdiği bitkinlik, bugün burun akıntısı ve biraz da boğaz ağrısı ile vücudumu ele geçirdi. Toparlarım sorun değil. Grup çoook mutlu, arkalarında minnet dolu bir çiçek seli bırakıp gitti.

İnsan dışarda olunca sokaklardaki şenlikli dünyanın farkına varıyor. Her renkten insan, tuhaflıklar. Zihnin bir olaylar bombardımanına tutuluyor. Ne yana başını çevirsen başka bir çılgınlık görüyorsun.

Cumartesi İtalyan acentacı Giorgia’yı almak üzere saat 10:30 gibi Barcelo Istanbul Otel’e gittim. Hemen çıktık. Zira öğlen Kapalıçarşı Sandal Bedesteni’ndeki Nusret’te yemek yiyeceklerdi. Nusret benim için hâlâ boykot ama grup işin içine girince boykotu askıya aldım. Mecburen. Otelden çıkarken hemen yanındaki Haber Türk, Bloomberg binası önüne yaklaşan kırmızı gömlekli, siyah kot pantolonlu, sakallı, elinde siyah bir spor çantası olan kırk beş, ellilerinde bir adam gördük. Adam yüzünü binaya döndü ve başladı bağıra çığıra konuşmaya. Giorgia ne diyor diye sorduğunda verecek pek de cevabım yoktu. Çünkü dediklerinin içinden tek anladığım Allah aşkına sözleriydi. Gerisi bir ağız kalabalığı içinde yitip gidiyordu. Yanımda kız ha bire “ne diyor” dedikçe daha çok kulak verdim ama nafile. “Gel gel,” dedim “biraz uzaklaşalım. Baksana üzerinde kırmızı gömlek, devrimci bir tip. TV Kanalı önüne gelmiş hükümeti eleştiriyor tahminen. Belli olmaz kendini ateşe verir. Uzak duralım. Güvenlik var, onlar halleder.” Ama yok güvenlik de öyle uzaktan bakıyor. Sonra binadan bir kaç çalışan genç çıktı. Kendi aralarında konuşup gülüşüyorlar. Dedim “hayırdır, ne istiyor?” “Buranın delisi, haftada bir gelir. Birine âşık buradan.” Gülmeye başladım. Giorgia’nın gözlerinde merak pırıltıları göz alıcı. “Üzerindeki gömlek devrimci kırmızısı değil, aşk kırmızısıymış,” dedim. Anlattım. Başladı gülmeye. Kırmızı gömlekliyi aşk denizinin ortasında bırakıp yolumuza koyulduk.

Yıllar önce Sandal Bedesteni’nden gümüş takılar alırdım. Hepsi de çok güzel, hâlâ severek kullanıyorum. Bazı küpelerimin tekleri, kolyemin sarkacı maalesef kayboldu. O yüzden şimdi farkında olmadan ellerimle ara ara küpelerimi kontrol ediyorum. Elimi boynuma atıp kolyemin metalini, boncuğunu hissetmek istiyorum. Hatta grup gelmeden önce restoranı görmeye gittiğimde dur dedim kaybolan sarkacımı telafi edeyim, ama Nusret Bedesteni tamamen ele geçirmiş. İçinde sadece iki dükkan kalmış. Onlar da gümüşten başka her nevi turistik eşyayı satıyorlar. Ama hakkını vermek lâzım. Nusret’ten bizim İtalyanlar tuka basa doymuş ve tatminkâr kalktılar. Onlar turlarına devam etti. Biz de Giorgia ile toplu taşıma kullanarak Taksim’e döndük. Bir gece önce dansözlü, zenneli show mekânında geç vakte kalıp üzerine gruptan insanlarla feneri bir barda söndürünce uykusuz kalmış. Ben biraz uyuyacağım dedi. Benim Anadolu Yakası’na eve dönü sonra tekrar Taksim’e gelmem mümkün olamadığından ben Cihangir’i hedef alarak birkaç gündür ihmal ettiğim ama çantamdan eksik etmediğim kitabımla baş başa kalma plânı yaptım. Taksim metro çıkışında ayrıldık. Hatta ben İBB’nin sergi salonundaki Faik Şenol Fotoğraf Sergisi’ni görünce önce oraya bakmak istedim.

Şehrin Hafızası isimli sergi Şenol’un İstanbul fotoğraflarını içeriyor. Atatürk’ün fotoğraflarından, valilik binası önünde, Karaköy’de, Taksim’de, boğaz kenarında Şenol’un yakaladığı insan manzaraları görülmeye değer. 1912 – 1981 yılları arasında yaşamış ve daha henüz çocuk yaşlarındayken, 1920’lerde fotoğrafa ilgi duymaya başlamış foto muhabiri. Sergideki her fotoğraf beni yüreğimden hançerledi.

Yavrum, canım İstanbul’um, tepelerinde erguvanlar, bahçelerinde mor salkımlar, allı, yeşilli bahçeleri betona yenik düşen pırlantam. Ben bu zamanın sakini değilim, bunu anladım. O zaman yaşamalıydım. Beyoğlu’nda gezerken parfüm kokuları salınan, Markiz’de oturup çay içen, Pera’dan kumaş alıp, terziye diktiren bir İstanbul kadını olmak isterdim. Başımda şapkam, elimde eldivenlerim ve tabii şık tayyörümle.

Kürkleri içinde köpek gezdiren, resim yapan, heykel yontan kadınlar… İstanbul kadınları…

Her fotoğraf çerçevesi önünde imren imren dur.

Gerek şehrin mâzisi, gerek insanların, özellikle kadınların, modern, bakımlı görünümleri bir kere daha ülkenin nereye doğru koştuğunu sorgulamama sebep oldu. Salondaki ziyaretçilerden bir kadınla göz göze geldik. Ayak üstü, her ikimizi de moralman çökerten bedbin gidişattan rahatsızlığımızı dile getirdik. “Size sarılabilir miyim? O kadar az kaldık ki!” dedi ve birbirimizi kollarımızla sardık. Dokunsan ağlayacağız. Bir Gezi ruhu, Saraçhane yeli esti geçti üzerimizden. Türkiye’deki değişim bizim gibileri maalesef yıpratıyor. Bu beş gün şehrin nasıl yıprandığını, Arap istilasını, kadınların giderek çağdaş görünümden uzaklaştıklarını görerek yoruldum. Üzerimdeki ağırlık bundan da kaynaklı olabilir. Taksim civarını görseniz, hele geceleri, dersiniz ki burası İstanbul değil. Arabik müziklerin yükseldiği, kafalarının iki yanı kazınmış, kara, kuru, sakallı adamlar bölgeyi ele geçirmiş. Nargile tüttüren itici bir kitle yerleşmiş güzelim şehrimin tarih kokan sokaklarına. Bizden olmayan ama yerimizi alanlar beni bir kere daha hırpaladı. Şehre, bu şehrin yerli halkına saygısı olmayan, belli semtlerde kendi hegemonyasını kurmuş istilacılar. Daha nereye kadar?

Harita üzerine eğilmiş iki delikanlı. Önlerindeki deftere notlar düşüyorlar. Belki de bir seyir rotası belirliyorlar. Marmara’dan gemiyle çıkıp, Dardanel Boğazı’nı aşacak, Kuzey Ege’nin rüzgârlı açıklarından Yunan’a, İtalya’ya doğru uzanacaklar. Belki de İstanbul’dan doğuya gidecekler bir jeep sırtında. İpek Yolu’nu takip ederek.

Bu kadınlar İstanbul’un Fransız, İtalyan mimarların gösterişli rönesans, art nouveau stilindeki binaları arasında kol kola gezip oturup sohbet edecekleri bir yer arıyor olmalı. Belki de biri Fransa’ya gidecek okumaya. Arkadaşıyla bir veda kahvesi içecekler. Birkaç ay, belki yıl sonra görüşmek üzere sözleşecekler. Mektup için giden kalana adres bildirecek. “Beni habersiz bırakma. Katıldığın balolarda etrafına bir bakın, yakışıklı Fransızları resimlerinde model olarak görürüz belki,” diyecek kalan gidene.

Sabiha Gökçen sadece bir havaalanı adı değil. Bir vizyon timsali. Öncü bir kadın. Göklerde özgürce uçan kadınların ilham perisi.

Ve eski İstanbul geceleri. Rum meyhanelerinde rembetiko, Beyoğlu’nda kürdili hicazkar şarkılar eşliğinde geçen sazlı sözlü akşamlar. Bir taş plak tınısı çalınıyor uzaktan kulağıma. Ne gerçekçi, güncel kılmış o ânları Faik Şenol. Kimse görmeden uzansam, çerçevelerden birinin içine gizlensem.

İstanbul’da olanlara, yolu Taksim’e düşenlere, Taksim Metro girişinde 31 Temmuz tarihine kadar sergiyi ziyaret edebileceklerini de hatırlatmak isterim.

Gördüklerimin üzerimde yarattığı imrenme duygusu güncelin yorgunluğunu biraz daha arttırdı. Omuzlarım çökük çıktım metro istasyonundan. Cihangir’e gittim. Orası da Taksim Meydanı ve civarının tam karşıt yüzü. Bir anda değişen profil. Mekânlar, müzikler, insanlar, konuşulanlar… Burada boyut değişiyor. İstanbul sen ne karışıksın! Ama yine de benim canımsın!